Op 31 januari 2025 onthulde de nieuwe federale regering eindelijk het langverwachte regeerakkoord. De eerste zinnen van de preambule zetten er de toon: Bart De Wever, kersvers aangesteld premier onder het N-VA-vaandel, doet geen poging om de hardheid van het toekomstige beleid te verbergen. Hij waarschuwt dat de tocht die voor ons ligt “geen wandeling door het park” wordt, en dat de aangekondigde maatregelen “offers van alle actoren in onze samenleving” zullen vragen. 

Ongeacht de fermheid van deze retoriek, doen zowel de uitspraken die erin staan én hun rechtvaardigingen kwalen. 

In alle paragrafen van dit document komt namelijk duidelijk de wens naar voren om bepaalde bevolkingsgroepen te stigmatiseren. De argumenten van de regering zijn voornamelijk gebaseerd op de zogenaamde “massale migratiestromen” en op een nauwelijks gemaskeerde criminalisering van deze personen. 

Deze benadering, die verre van neutraal is, wakkert angsten en verdeeldheid aan en legitimeert restrictieve en discriminerende maatregelen. De tekst kondigt meer dan alleen hervormingen aan: het schetst regel na regel een angstopwekkende, racistische en bevooroordeelde visie op de samenleving, die onbehagen en verontwaardiging doen opwekken.

Ons collectief wil een wereld zonder grenzen en muren, waar iedereen kan wonen en reizen waar hij of zij wil. Zoals verwacht, is dit ver van wat er de komende jaren in België en in de rest van Europa op het programma staat.

Bijna zes maanden na de bekendmaking van het federaal regeerakkoord, werpen we onze aandacht op de belangrijkste punten met betrekking tot “Asiel en Migratie”, om een duidelijk overzicht te houden van het historisch keerpunt dat we meemaken, van de steeds diepere verschuiving naar een samenleving die gevoed wordt door angst en repressie.

Er zullen vier grote delen besproken worden: 
1/ Opvang
2/ Verblijf
3/ Asiel
4/ Detentie & terugkeer

DEEL 3 – ASIEL

Asielaanvragen onder toezicht 

Asielaanvragen zijn nu al een ware uitdaging. Mensen die deze procedure moeten doorlopen, worden door de Belgische overheid ontmenselijkt, vernederd, onderzocht en onder druk gezet. De lange procedures zijn ontoegankelijk en onrechtvaardig, en worden enkel strenger. 

Door de versterking van de “medewerkingsplicht” zijn asielzoekers nu verplicht om al hun digitale gegevens (gsm, tablet of andere toestellen) bij de overheid in te dienen zodat deze worden uitgelezen, zodra ze hun aanvraag indienen. Dit is een ernstige inbreuk op de privacy van deze mensen, die nu wettelijk word geregeld, waardoor ze onder permanent toezicht komen te staan. Dit legt extra psychologische druk op mensen die vaak al getraumatiseerd zijn. Een “gebrek aan medewerking”, een aanvraag die door de overheid als te laat wordt beschouwd, of als er het geringste vermoeden van fraude is, leiden in principe tot de afwijzing van de aanvraag voor bescherming. 

Deze redenering keert het fundamentele principe op bescherming om, aangezien het nu niet meer aan de staat is om aan te tonen dat er geen behoefte zou zijn aan bescherming: het is nu aan de persoon, die spoedig en onder toezicht, om aan de nood aan bescherming te rechtvaardigen. 

De concrete gevolgen zijn ernstig: de kleinste fout, de minste vertraging of de minste terughoudendheid om persoonlijke informatie te delen kan leiden tot een onmiddellijke afwijzing van de asielaanvraag. De snelheid waarmee de dossiers moeten worden behandeld (om zogezegd te voldoen aan de Europese normen) dreigt te leiden tot slordige beslissingen, zonder dat de individuele situatie van elke persoon grondig wordt onderzocht. De toegang tot internationale bescherming wordt voor vele vluchtelingen vrijwel onmogelijk gemaakt met de toename van impliciete intrekkingen, de strikte toepassing van de Dublin-beslissingen (terugkeer naar het eerste land van aankomst in de EU) en de drastische beperking van het recht om opeenvolgende verzoeken in te dienen.

Hun boodschap: “Uw verhaal behoort ons toe”. 
Ons antwoorden hierop: Het recht op asiel en bescherming voor iedereen!

Een afwijzing, en meer niet

Het zal niet langer mogelijk zijn om een asielaanvraag in te dienen nadat een eerdere aanvraag werd afgewezen. Het indienen van meerdere opeenvolgende asielaanvragen of het herhaaldelijk instellen van beroepsprocedures door personen wiens asielaanvraag is afgewezen, wordt beschouwd als het uitoefenen van “onaanvaardbare druk” op het asiel- en opvangnetwerk. De regering is dan ook van plan om de marges die de Europese wetgeving biedt om deze zogenaamde druk te beheersen, maximaal te benutten. 

Er wordt namelijk overwogen om:

• het aantal opeenvolgende asielaanvragen te beperken;
• de procedures niet-schorsend te maken (dat betekent dat een tweede asielaanvraag die in behandeling is, niet per se het recht op opvang verlengt: zelfs als de tweede aanvraag nog in behandeling is, kan een persoon worden gedwongen het Belgische grondgebied te verlaten, ook al is er nog geen antwoord op zijn aanvraag, die toch nog in behandeling is).

Als iemand al een verzoek om internationale bescherming heeft ingediend in een ander EU-land en daar een beslissing op heeft gekregen, wordt een nieuwe aanvraag in België alleen in behandeling genomen als er nieuwe en belangrijke elementen worden voorgelegd. Anders wordt de aanvraag onontvankelijk verklaard.

Dit alles brengt het risico met zich mee dat de betrokken personen worden uitgezet, vóór nieuwe elementen aan hun dossier werden toegevoegd, of er in de tussentijd een verlengd verblijf had kunnen plaatsvinden. De regering wil zo “asielshoppen” tegengaan: maar dit is een problematisch argument dat de realiteit van het migratietraject en het gevaar van bepaalde situaties negeert (die met de tijd kunnen evolueren).

Hun boodschap: “Einde aan het asielshoppen”. 
Ons antwoord: Respecteer de procedures, daarna een recht op bescherming zonder procedures! 

Beperking van de toekenning tot het vluchtelingenstatus

De regering is van plan om de toegang tot de vluchtelingenstatus te beperken door de beschermingscriteria in de meest stricte zin te interpreteren.

Het verduidelijken van het onderscheid tussen de vluchtelingenstatus en subsidiaire bescherming heeft als doel de toegang tot de meest beschermende rechten zoveel mogelijk te beperken: subsidiaire bescherming betreft personen die niet aan de criteria voldoen voor de vluchtelingenstatus , maar toch ernstig gevaar lopen. Het is een minder stabiele, precaire en beperktere status. 

Deze beperking van de toegang tot de vluchtelingenstatus dreigt mensen in gevaar te beroven van de status en de rechten die hen daadwerkelijk beschermen.

Hun boodschap: “Wij bepalen hoe groot het gevaar is dat u loopt”.
Ons antwoord: Asiel en maximum bescherming voor iedereen, ongeacht de situatie!

Grote beperkingen op sociale bijstand

Voortaan moeten ‘nieuwkomers’ in België vijf jaar wachten voordat ze in aanmerking kunnen komen voor sociale bijstand. Toegang tot deze uitkeringen wordt niet langer beschouwd als een grondrecht, maar als een gunst waaraan strenge voorwaarden zijn verbonden. Deze benadering getuigt van een utilitaire en meritocratische visie op integratie. Integratie wordt absoluut niet gezien als een collectief en solidair proces: het is een beloning, voorbehouden aan personen die voldoen aan de strenge verwachtingen van de regering.

“Van nieuwkomers wordt verwacht dat zij zich inzetten om zo snel mogelijk te worden geactiveerd en geïntegreerd. Immers, voordat men een duurzaam verblijfsrecht kan verkrijgen, moet men blijven voldoen aan de toegangs- en verblijfsvoorwaarden, waaronder het beschikken over voldoende bestaansmiddelen.”

Erkende vluchtelingen die recht hebben op een leefloon zullen een “versterkt integratietraject” volgen (opgezet door de regering, in samenwerking met de deelstaten). Indien de verplichtingen niet worden nageleefd, wordt hun financiële bijstand verminderd. 

Met betrekking tot de begunstigden van subsidiaire bescherming en tijdelijk ontheemde personen, wordt financiële steun gereduceerd: sociale hulp wordt aanvullend gegeven met “bonussen” op basis van “integratie-inspanningen”. 

Concreet zal de versterking van verplichte “integratietrajecten”, waar het niet-naleven aan financiële sancties gekoppeld zijn, een permanente controle op migranten toelaten. Zij zullen voorturend onder de loep genomen worden en beoordeeld, niet enkel op hun vermogen om economisch te integreren, maar ook op hun manier om de “westerse waarden” op te aanvaarden. 

Dit beleid bevordert geen echte en duurzame ‘integratie’ in de samenleving: het zorgt voor voortdurende druk en sociale onzekerheid voor mensen die net in België zijn aangekomen. Met deze willekeurige criteria zal de regering de kwetsbare situaties waarin ze leven enkel vergroten, hun autonomie belemmeren en de ongelijkheid versterken. De regering blijft integratie beschouwen als een hindernisloop met straffen, in plaats van een gemeenschappelijk project gebaseerd op solidariteit, samenhorigheid en respect voor ieders fundamentele rechten.

Hun boodschap: “Om in België te blijven, moet je genoeg geld hebben om te betalen”.
Ons antwoord: Sociale bijstand voor iedereen!

De “FOD Migratie”: uniformiseren om de macht beter te centraliseren

De Belgische overheid is van plan om de federale migratiediensten te harmoniseren onder één overkoepelende structuur, genaamd FOD Migratie. 

• De Dienst Vreemdelingenzaken;

• Het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS);

• Fedasil;

• De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV). 

Het doel van deze harmonisering is om het hele migratieproces “beter te coördineren”, het personeel te ‘rationaliseren’ en een “algemene aanpaak” te hanteren in alle fasen van de procedure. 

Door deze institutionele hergroepering zal het nieuwe ministerie Asiel & Migratie algemene richtlijnen kunnen doorgeven aan het CGVS en de gerechtelijke afdeling van de Dienst Vreemdelingenzaken kunnen versterken, met name door de opsporings- en interceptiecapaciteiten te maximaliseren en door de integratie ervan in de politie te overwegen.

De regering benadrukt ook de noodzaak om “de neutraliteit van het personeel te waarborgen”:  om “discriminatie te bestrijden” en “fundamentele waarden” (zoals de scheiding van kerk en staat en gelijkheid tussen mannen en vrouwen) te bevestigen. Maatregelen zoals de invoering van een uniform of een kledingvoorschrift worden overwogen zodat de dienstverlening als neutraal ervaren wordt bij elk contact. Afgezien van de mogelijke gevolgen die dit kan hebben voor vrouwen die een hoofddoek dragen, betekent dit ook dat asielzoekers in contact zullen zijn met een geüniformeerd en kil personeel, in een bijna dystopische atmosfeer.

Concreet wil deze hervorming de behandeling van asiel- en migratiedossiers “centraliseren en harmoniseren”, om de procedures te versnellen en de controle op het hele traject van mensen van buitenlandse afkomst te versterken. 

De gevolgen die verwacht worden:

• Een gecentraliseerd beheer, waardoor het risico bestaat dat de procedures worden vereenvoudigd en versneld, zonder ruimte voor nuance of flexibiliteit;

• Een uniformisering van de praktijken, waardoor er minder rekening kan worden gehouden met individuele situaties;

• Een versterking van de administratieve en politiële controle op mensen van buitenlandse afkomst;

• Een “rationalisering” van het personeel, met het risico dat er minder empathie is bij de behandeling van dossiers. 

In het algemeen verwacht de regering dat de asiel- en migratiediensten systematisch in beroep zullen gaan tegen beslissingen die als “te gunstig” worden beschouwd tegenover de intentie van de regering: dit zal de proceduretermijnen verlengen en de obstakels voor mensen die bescherming zoeken, vermenigvuldigen.

Ten slotte kondigt de regering een managementbeleid aan met gekwantificeerde doelstellingen voor de administratie: Anneleen Van Bossuyt (Belgisch minister van Asiel en Migratie) heeft onlangs aangegeven dat zij gekwantificeerde doelstellingen (KPI’s, key performance indicators) wil opleggen aan asielrechters om de productiviteit te verhogen en de achterstand in de behandeling van dossiers te verminderen. Deze maatregel, die door de rechters wordt bekritiseerd omdat hij de onafhankelijkheid van het gerechtelijk apparaat zou kunnen ondermijnen, behoort tot een beleid dat de opvang wil beperken tegen 2029 door 1,4 miljard euro te besparen op asiel en migratie. De minister wil dit managementsysteem ook opleggen aan alle andere diensten (OE, CGRA, …). Dit zijn normen van de privé en kapitalistische wereld, gericht op efficiëntie, prestaties en productiviteit.

Mensen van buitenlandse afkomst zullen dus te maken krijgen met een nog zwaardere administratie, die nog minder toegankelijk is en nog minder oog heeft voor hun specifieke behoeften.

Hun boodschap: “Alle niveaus van macht zijn onder onze controle”. 
Ons antwoord: Tegenmachten overal, dan geen macht meer voor de staat! 

Tegen het recht: minder belang voor uitspraken van de RVV

In het vreemdelingenrecht (net als in alle andere rechtsgebieden) zijn beroepsprocedures van cruciaal belang, omdat ze vaak de enige manier zijn om zich te verdedigen tegen onrechtvaardige of overhaaste beslissingen van de overheid (zoals een uitwijzing of een weigering van een verblijfsvergunning). In een systeem waarin de Dienst Vreemdelingenzaken een grote en soms willekeurige macht heeft, maken beroepsprocedures het mogelijk om een minimum aan evenwicht te herstellen en te trachten grondrechten nageleefd worden. Toch wil de Arizona regering het aantal mogelijke beroepsprocedures beperken en louter schriftelijke procedures de standaard maken (wat het recht van personen om zich mondeling te verdedigen beperkt). 

De regering voorziet ook dat beroepsprocedures niet-schorsend worden: dit betekent dat een beroep tegen een beslissing (zoals een bevel om het Belgische grondgebied te verlaten) de onmiddellijke uitvoering ervan niet kan tegenhouden. Met andere woorden, zelfs als iemand de uitzettingsbeslissing aanvecht, kan hij worden uitgezet voordat de rechtbank een uitspraak heeft gedaan: dit ontneemt het beroep zijn beschermende werking.

Daarenboven kunnen advocaten die de neiging om gemakkelijk beroepen in te dienen, die door de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV) als misbruik worden beschouwd, voortaan sancties riskeren. Dit zou sommigen kunnen ontmoedigen om de betrokkenen in hun asielprocedures ten volle te verdedigen, wat een gevaarlijke belemmering voor de toegang tot rechtsmiddelen vormt.

Zonder concrete mogelijkheid om juridische beslissingen aan te vechten, is het risico op schendingen van de mensenrechten enorm. Beroepsprocedures zijn geen formaliteit: ze zijn een onmisbare voorwaarde opdat de rechtsstaat zich op iedereen toepast.

Ook de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt aangetast:

• De regering generaliseert de benoeming voor bepaalde tijd (vijf jaar, verlengbaar) van rechters bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen: tot nu toe was de benoeming voor het leven van rechters een fundamenteel beginsel om hun onafhankelijkheid te waarborgen;

• De regering zal ook kunnen ingrijpen in de samenstelling van de rechtbanken en in de beslissing om een prejudiciële vraag te stellen (d.w.z. een vraag die aan een andere rechtbank moet worden voorgelegd omdat deze onder een ander bevoegdheidsgebied valt), wat een ernstige inmenging in de werking van de rechtspraak inhoudt.

De nieuwe regering is al in actie getreden: in mei 2025 ondertekende Bart De Wever een brief met verschillende Europese regeringen waarin de rol van het Europees Hof voor de rechten van de mens op het gebied van asiel en migratie ter discussie wordt gesteld. Deze brief is opgesteld en medeondertekend door de Belgische regering, samen met andere extreemrechtse leiders (waaronder bijvoorbeeld Giorgia Meloni). Deze stap vormt ook een duidelijke inbreuk op de democratische waarden en grondrechten die België altijd beweerde te verdedigen.

Hun boodschap: “Wij beheersen het recht en alle personen die het toepassen”.
Ons antwoord: Onafhankelijkheid van justitie en gerechtigheid voor iedereen!

Laten we onze ogen niet sluiten voor toenemend fascisme en geïnstitutionaliseerd racisme, in België en elders!

NIEMAND IS ILLEGAAL
NEE TEGEN OPSLUITING
NEE TEGEN GRENZEN
NEE TEGEN UITZETTINGEN
PAPIEREN VOOR IEDEREEN
VRIJHEID VOOR IEDEREEN

Volledige analyse:
1/ Opvang
2/ Verblijf
3/ Asiel
4/ Detentie & terugkeer