Nee, wat volgt is niet de beschrijving van een decor uit een futuristische film. Het is niet de beschrijving van een goed ingegraven plek in veraf gelegen gebieden in totalitaire landen. En het is niet de vrucht van iemands fantasie. Wat volgt speelt zich af in België, een land dat beweert de mensenrechten te respecteren. Het gaat om een zo neutraal mogelijke omschrijving.
Er was eens een regering die een tiental jaar geleden besliste een gebouw op te trekken waar het, buiten het gezichtsveld van allen, onmiddellijk mensen kon opsluiten die zich op de luchthaven aanboden en niet over de adequate documenten beschikken. Let wel, documenten die toelaten om gedurende een welbepaalde periode in dit land van overvloed, genaamd België, te verblijven. Een land dat zichzelf binnen het Fort Europa het “recht” toekent te kiezen wie er kan verblijven en wie niet.
Zo besliste de regering – onder druk van de inmiddels verboden nationalistische partij Vlaams Blok – tot de constructie van een “centrum” om personen van vreemde origine die bij hun aankomst worden uitgeselecteerd, op elkaar te proppen. Het centrum is eigendom van een privé vennootschap, Biac, en wordt door de Regie der Gebouwen gehuurd. (De staat huurt van een privémaatschappij ruimte om mensen op te sluiten op grondgebied dat eigenlijk niet helemaal Belgisch is aangezien het no man’s land betreft…)
Nu, fantastisch! eindelijk klaar, heeft het centrum – dat “Caricole” genoemd wordt omwille van haar cirkelvorm (om de bewoners ite desoriënteren?) – de geesten verlaten en is het de realiteit binnengetreden.
Gelegen naast haar collega, 127bis, waar mensen worden opgesloten in afwachting van hun uitwijzing (repatriëringscentrum), is de Caricole via een sas rechtstreeks toegankelijk via de luchthaven. Het ziet er geweldig uit in de grijze velden, zo cirkelvormig als het is, met haar houten panelen die al tekenen van verrotting vertonen. Maar om die panelen te kunnen zien moet je je ogen wat dichtknijpen aangezien het gebouw omgeven is door zwarte, solide, afschrikwekkende omheining, 4 meter hoog, vol stekels. Het is, voor alle veiligheid, omringd door slotgrachten die nog niet met water gevuld zijn… Een leger camera’s monitort, monitort,…
Op enkele meters van de landingsbanen van de luchthaven van Brussel Nationaal, is er een theoretische capaciteit van 90 plaatsen.
Maar wee gerust, binnen hoor je absoluut niets van het komen en gaan van de vliegtuigen, het is allemaal goed geluidsdicht gemaakt. In dit brandnieuw interieur is alles van het puurste wit.
Momenteel worden er een vijftigtal “bewoners” vastgehouden.
Het personeel bestaat uit een hondertal mensen die afhangen van de DVZ (Dienst Vreemdelingenzaken) en een twintigtal personen tewerkgesteld door privé ondernemingen voor het voedsel en de schoonmaak.
Alles is voorzien, alles is georganiseerd, zalen voor interviews, onderhoud met de adocaten, bezoekerszaal waar de “bewoners” bezoek kunnen ontvangen, niet alleen tête à tête maar in een grote ruimte die nu vijf tafels met zes stoelen bevat. Er is zelfs een sympathiek hoekje met spelletjes voor kinderen, alles is voorzien. Muren, plafonds en deuren, alles is wit. Bezoek mogelijk tussen 14 en 16 uur.
Het personeel bestaat bijna uitsluitend uit sociaal assistenten en begeleiders, verpleegsters en dokters die ter beschikking staan van de “bewoners”.
Hier, in tegenstelling tot andere centra, geen uniformen; de mensen die zich bezig houden met de gevangenen zijn allemaal in burger. Het gaat niet om bewakers maar om begeleiders. Ze spreken verschillende talen.
Een meldkamer met verschillende schermen laat toe in realtime de omgeving en inkom van het centrum te bewaken.
Er zijn lokalen voor het intakegesprek – vertaal naar onthaal – van de bewoners. Daar krijgen ze informatiefiches in verschillende talen. Er is het medisch bezoek met een standaard check-up, indien nodig worden specifieke onderzoeken gedaan. Het is daar ook dat het certificaat ‘fit to flight’ – lees uitwijzingscerificaat – wordt toegekend… Ze beschikken over een kastje waar ze hun persoonlijke spullen kunnen opbergen, ze krijgen een gsm ter beschikking waarin ze hun persoonlijke kaart kunnen gebruiken.
Als ze hun advocaat of de DVZ willen bellen, dan kan dat gratis. Ze hebben een persoonlijke badge voor de toegang tot hun kamer. Het staat hen vrij rond te wandelen, ze kunnen zelfs op de binnenplaats tussen 7u30 en 22u30.
Die binnenplaats is niet enorm, ongeveer 2 x 60 m2 en de andere ruimtes voor voetbal of basket – met de obligate omheining – zijn alleen toegankelijk onder begeleiding.
Alles is wit, behalve de gangen die de kleur van de vleugel aanduiden – blauw, oranje, bruin,… Alles is identiek aangezien het een cirkelvorm is…
Maar wat zou een centrum zijn zonder isolatiecel? Ongeveer 3m op 4m met als enige meubelstuk een bedblok en een wc. De “ramen” doen denken aan schietgaten aangezien er twee zijn die ongeveer 10cm breed zijn en 1,5 meter hoog. Alles geeft uit op de leegte van de velden.
Er zijn andere zalen, een bibliotheek, een ping-pongzaal, een fitness, toegang tot internet voor zaken die betrekking hebben op asiel, een crea-ruimte… De openingsuren staan aangegeven op de deur, overigens alleen in het Nederlands. Is dit no-man’s land Vlaams?
Er zijn twee grote ontspanningsruimtes, vrij toegangkelijk. de ene beschikt over een televisie en een biljart. er is ook een rokersruimte. De twee ruimtes staan onder toezicht aangezien ze van elkaar gescheiden zijn door een ruimte met grote ramen waar de begeleiders zitten. De andere ruimte heeft een toog waar je een en ander kan bestellen zoals een thee bijvoorbeeld.
De kamers zijn ook wit, met 2, 4 of 6 plaatsen, die laatsten voorzien voor families maar een beroepsprocedure verhindert de ingebruikname met uitzondering van één nacht voor de uitwijzing. De kamers zijn overdag vrij toegankelijk, ze hebben een TV die aanstaat tussen 7 en 10u en 19 en 23u. Ze hebben een badkamer en een WC.
Ze maaltijden worden gemeenschappelijk genomen, een cantine, een self-service, correct voedsel met een gruwelijke accoustiek, zoals overigens overal in het centrum.
Ziedaar een beschrijving van de ruimtes. Het zegt niets over de gevoelens van de mensen die er opgesloten zitten. Hoe goed georganiseerd en smetteloos het ook is, de Caricole blijft een geïsoleerde plaats, afgeschermd van onze blik met gevangenen die er weken verblijven in afwachting van de behandeling van hun dossier… met geen ander uitzicht op de buitenwereld dan vliegtuigen en lege velden achter de omheiningen en stevig gesloten vensters.
